نگاه منصور خورشیدی به مجموعه شعر وقتی صدا را مرتکب شدم سروده میثم ریاحی

برداشت ازسایت  مجله ادبی پیاده رو این صفحه 

نویسنده : منصور خورشیدی 
تاریخ ارسال : چهاردهم مهر ماه ١٣٩۴ 

روایتی آگاهانه از طبیعت در چند پله

نگاه به مجموعه شعر " وقتی صدا را مرتکب شدم "

سروده میثم ریاحی

منصور خورشیدی

پلکان اول : " و تنم کلمه "

میثم ریاحی در مجموعه شعر :  " وقتی صدا را مرتکب شدم " (1)

 رابطه ی خوبی با طبیعت دارد .  روایتی محسوس و ملموس که به شکل گفتاری با طبیعت ارتباط برقرار می کند . از نوع رابطه ی شاعران " شعردیگر " با طبیعت اشیا ، جهانی خسته و نشسته در اتاق خود دارد و دلش برای پرستو می سوزد که نمی تواند نام مختصری برای آسمان باشد . و یا " سنجابی که نگران افتادن آسمان است " نگران خرگوش ها و بنفشه ها و نگران شاخه های شکسته روی لب ها و دلواپس کوه که بی رابطه می نشیند !

 " دلم می سوزد

 زیرا پرنده که می افتد

 آمیزشم با گیاه  / بهم می ریزد . " 11

شاعران شعر دیگر نیز برای خلق حادثه تلنگری به مصراع می زدند از این نظر می توانم او را در این نگاه اندکی متفاوت تر از گذشته  ببینم . این فرو رفتن و فراز آمدن در پدیده های طبیعی را در تقطیع مصراع های  بلند و کوتاه به راحتی می توانیم مشاهده کنیم . یک نمونه ی آن را این جا می آورم و بقیه را در طول بررسی شعر با هم می بینیم و می خوانیم .

" و پیراهنم

سنجاقکِ غریبی ست

که باید    کنار تیرو کمان کودکی باشد

که سیزدهمین آرزویش

چهاردهمین ماه آسمان است " 31

 منصور خورشیدی 

حضور عناصر طبیعی و حسی با نشانه های معلوم  به شاعر هجوم می آورند .  گذر آسان شاعر نیست که او را از میان پدیده ها عبور می دهد به نظر می رسد که به تجربه تازه تری در ارائه ی بیان رسیده است تا با عبور از میان همه ی ارکان موجود در خود عمیق شود و زمینه را برای خروج از وابستگی های عاطفی و احساسی فراهم کند .

" بیگانه ام امروز

با گریه های گلاب و

اُفتادن گَون

آه در به دری هستم / که با رود خانه می رود و / عاشقانه نمی داند " 52

" آنقدر ساده ام

 که چشمانم از باران

 می ریزد و / می شکند هر روز "  49

  انگار طلوع تازه این حرکت ، در میان ساده ترین نوع بیان طبیعت آرام شاعر را  شکل می دهد . وقتی با پلک های خود کلنجار می رود و از برج ها که خستگی دور و افتاده تر از لب ها هستند . با چشم های مضطرب در یک شاخه از پلک ها که میان آب های منطقه جاری است  .

" به من چه ارتباط دارد که درخت

در دل آسمان فرو رود

و یا آسمان / از بال پروانه ای / بیفتد/ این ها " شایعه ی رنگین کمان / بدون باران است " 16

" بگذار / در صدای هر ثانیه / نُت سکوت / شعور پرندگان باشد " 17

" حالا / در استخوان های شکسته ی آسمان

و بدن لهیده ی ابر

در دهان یک ماهی مرده      که به عمق می رود

به عمق می روم و

دور می شوم از تکه هایم . . . "  8

مکان آسمان و زمان تابستان  " هنوز لا به لای صورت اَم / به شکل چشمه ای که عزای تابستان دارد" با چهره ای از انگشت های شبانه و تصاویری از تشبیه ،کنایه ، تناسب و تشخص بخشیدن به اشیا  ،  با ترکیب های وصفی و اضافی(  استخوان شکسته ی آسمان و بدن لهیده ی ابر ) به استعاره ی کنائی می رسد. "استخوان آسمان و بدن ابر " ترکیب سازی هائی که مخاطب را به گذشته ی این نوع از بیان در برخی از شعرهای شاعران گذشته می رساند . 

" پهلوی صبح ، بغل آب ، خواب قبر ، و عزای تابستان ،

 نگاه پنجره ، پیراهن عجول ، عددهای معصوم"

این ها نمونه های بارزی از ترکیب های کلامی دراین مجموعه محسوب می شوند . گاهی به صورت تتابع اضافات در برخی شعرها و در یک مصراع به چشم می خورد .

" باد سفیدِ استخوانی آفتاب ، چار فصل پا برهنه ی مادری دریا ، معطل فردای یک پنجره  ،

مژه های معصوم ماه ، چهاردهمین ماه آسمان ، دروغ بزرگ تمشک ها ،

گوزن گسترده ای سفید ،  انگشت های سبز و چشم های ارغوانی "

شاعر جوان شعر معاصر امروز ایران که انگشت اشاره به پهلوی اردبیلی و الهی دارد . دکلاماسیون کلام را در مصراع و دریک بند یا یک قطعه شعر به شکل گفتاری از شاعران "شعر دیگر " وام می گیرد. بایدتلاش کند. انسجام رابطه های درونی و بیرونی شعررا ، با شعاع کمتری از کار کرد های کلامی و ترکیب های وصفی و اضافی در مدار متحول زبان شکل ببخشد . تا زمینه ی گریز از دوایر بسته ،جلوه های خود را به سمت باز تری فراهم سازد . این ضرورتی است که قلمرو زبان روی دوش شاعران این نسل می گذارد .

پلکان دوم : " قدیمی های حالای ماه  "

« و تنها     وطنم بود که تنها     تنها می‌‌رفت

بی‌‌آنکه برگردد و نگاه به اقاقیا بیندازد

بی آنکه بر گردد و چشمان مایوس مادرم را    نوازش کند " 23

حسرت روحی و روانی شاعر با تنی که به همراه وطن تنها می رود و روایت آنچه بر او گذر کرده  و گذشته ی او شد. و ذهن او را درگیر عوامل بیرونی ساخته و در احوال شاعر رخنه کرده است . آگاهانه از خود دور کند. تا"معنای نزدیکی با شقایق " را در عبور از کاکتوس ها سهم نگاه خود کند .

 " لعنت به تو

 آنقدر       دیر شدی

که شب

کبوترانه از من گذشت

رود خانه هم همین طور  "  35

در این شرایط شاعر زمینه ای فراهم می کند تا بدون رعایت اقتصاد کلام و پیوستگی نحوی به دور از احساسات و هیجان بتواند میان صورت و معنای حاصل از آن رابطه ایجاد کند .

" صدایم / در نیم دایره از ساعت هم / نمی چرخد / این جا

 آسمان    نخ نما شده است " 25

" می گویی / دوستت دارم / من سُر می خورم / از شب لطیفی /

که به شیشه می چسبانی " 26

پلکان سوم " سراب "

خواسته های محقق نشده شاعر در شکل نگرفتن خاطره در چشم و حادثه در زبان یعنی مات سرودن در طول نفس های رفته . عواملی که دستخوش ناملایمات زندگی در راه و در نگاه شده است و شاعر را به خواب نزدیک می کند تا کتاب " برای گلوی آرام و / جاری در آب " و همه ی آن چه موجب می شود تا چیزی در خاطر و در خاطره ی او باقی نماند .

« همین که

 خاطره ‌‌ای دیگر      شکل نمی‌‌گیرد      در چشمانم

 همین برای همیشه مات‌‌تر سُرودنم

 برای همیشه نزدیک‌‌تر بودنم به خواب "  44

برای او و همه ی آن چه در اطراف او حضور دارد . بتواند جهانی را در کنار خود داشته باشد و او را در شعری اگر چه کوتاه بسراید !

" همین که جهان

این گونه در آغوشم / می گیرد و

در شعری کوتاه     می سُرایدم " 43

 سهم بزرگی از شعر امروز را مفهوم طبیعت ، از نوع شاعران  ناتورالیسم پُر می سازد . بیان دردمندی ها و تمنای درونی با تصاویر عینی و تجسمی  و شاعر این مجموعه " وقتی صدا را مرتکب شدم "  در برجسته کردن ارکان سازنده ی شعر تمایل بیش تری از خود نشان می دهد در نزدیک ترشدن به زبان گفتار در تقطیع مصراع ها در محور عمودی شعر

" وقتی     هر روز

از شانه های تو

گوزن گسترده ای سفید

می آید و / در چشمانم    منتشر می شود " 41

ایجاد فاصله میان دو عنصر سازنده در محور هم نشینی  ، بسامد بالای ترکیب سازی در خلق استعارات اسمی و فعلی . کنایه و تشخیص درعبور از تصویر های تجسمی و تلاش در خلق تصویر های فضائی و انتزاعی برای رسیدن به شکل شعر به دور از آسیب های زبانی

" از ما کدام سو می آید و

کدام پنجره تا اذان تلخ نمی شود

که من       برگردم و / آخرم را / بزنم به باران /  وای / بمیرم " 40

" وای " حسرتی که در نگاه شاعر می ماند . و او را منتظر می گذارد تا " برای آمدن شمالی که از دروغ بزرگ تمشک ها باز می گردد" جشن شادی بگیرد . 

پلکان چهارم " ما: ماه : هوا" 

" بگذار بگویند

که کسی  / در مجلس ترحیم خود ،  قصد خودکشی دارد " 9

" من / آنقدر برهنه ام

که لبانم / در هر نگاه  / مثل ستاره ای

تمایل    به خودکشی دارد " 50

تغزلی ترین بخش با فضای عاشقانه و تصاویر سرشار از تناقض های مرگ و زندگی تمرین مردن برای ماندن

 " بی آنکه بدانم چگونه چکه چکه می میرم

می بارم و

در خلوت یک سیب     هی     می میرم " 51

در ادامه ی راه و تحولی شگرف در روح و روحیه برای ادامه ی زندگی با اندکی تردید

" در این خلوت انگار

همیشه باید / نشسته باشم و

با نفس هام      دود شوم  . . . "  55

" چگونه مرده ام وقتی

از زانوان زنی آمده ام " 56

" مانند کسی که از وقتش گذشته است " که همه ی چهره ی خود را جهان کوچک او می داند " . بی آنکه بداند چگونه می میرد در ادامه ی زندگی پرواز را تجربه کند . و تردید های مانده در ذهن خود را به شکل خورشیدی که از راه می رسد .از طراوت شبنم و شعر سرشار کند

و ادامه ی نفس های خود را  با شعله های گرم آب که نسیم با ترنم بلبلی در طول راه به او هدیه می دهد تا بدون هیچ تردیدی تلنگری برای چگونه ماندن  باشد ؟  منتظر فردای در راه و منتظر یک پنجره تا با جهان بیرونی رابطه ی نزدیک تری برقرار کند .

" مُعطلِ برف و

مُعطلِ صبحی برهنه

مُعطلِ آسمان

معطل فردای یک پنجره

که تکه تکه از لبانم بریزد و

در همین گیاه تنها . . . " 47

و چگونه زندگی کردن را وقتی از زانوان زنی زاده می شود و بال می زند و یال می تکاند تا حالی دوباره پیدا کند در عبور از میان خار زار و به سنگ سلام کند تا به کشف دوباره ی خود برسد و در ادامه ی این همه رنج به مدینه ی خیالی برسد .

" و من    در ملکوت تو

مانند مرغی سرگردان

که در درخت    پرواز را

کشف کرده است " 68

جوهر شعر امروز را عناصر خیال انگیز و میل به بروز احساسات فردی پُر می کند . میثم ریاحی نیز در نوعی از مضمون سازی  جهت ارائه ی هواهای دل و دیده این گونه است اما  آشنائی زدائی را در بیان خود دارد و از تکرار پرهیز کرده . با تخیل ، تصویر و تغییر زاویه ی دید در ترکیب های کلامی زمینه را برای خلق رابطه ها در شعر فراهم کرده است .

" همه ی چهره ام

همین جهان کوچک توست

همین شانه های باز و      همین اقیانوس ملایم

همین که از علف ناگزیر وزش دست های تو

از افسون الهه ی آهوان تو   . . . " 51

پلکان پنجم : «مثل بادبادک‌‌ها در ظلمت میوه و پهلوی معلق تو»

وقت آن شد که شاعر خود را به آسمان ببازد . پذیرش همه ی درد ها و درهای بسته . باز شدن رطوبت اندوه از گره های کور . اینک وقت آن است که اندکی نور طلب کند از مهتاب و ترسی از روزها و آرزوها نداشته باشد .

" آن قدر باخته ام به آسمان

که می توانم تو را با هر چه ندارم شرط ببندم و دیگر نترسم از آرزو هایم

دیگر نترسم و

دست ببرم به تنم    تا    بلند شوم " 82

میثم ریاحی در یک فضای عاشقانه و اجتماعی و حس همجواری با طبیعت تمام ذهن و زبان خود را درگیر کرده است تا زبان شعر این مجموعه را به سمت استحکام در بیان سوق دهد . تلاشی آگاهانه با پشتوانه ی چند سال تجربه و برخورد های دیداری با شاعران مطرح و مطالعات گسترده در زمینه ی " شعر دیگر "  که دست آوردی  به نام " رهگذری در خواب پروانه ها " در مورد شعرهای بهرام اردبیلی در این زمینه داشته است .

پلکان ششم :«شرح انتهایی شکسته . . . »
رسیدن به فصل آخر هستی . با انبوهی از خاطره ی بهارهای رفته و مانده ، تورق احساس و عاطفه تا در ارتفاع ، ضلع کامل خود را پیدا کند .

" و متبرک در تلاوت تازه ای از عشق " در امتداد کلمات آخر  از کوچه های بن بست عبور کند . تا معنا شود و معمای راه شود . و با کارکرد فعل های " بگیر و بپرهیز " سعی دارد تا پشت پنجره های بسته توقف نکند . تا به آرمانشهر ذهنی که زمینه ی آن را پیش تر فراهم کرده برسد !

" در این هنگام که از اقاقیا خوشه های انگور برخاسته اند

در این هنگام که در میان ملائکه ام مرا در میان دست هایت بگیر و

از پنجره های بسته ای که در ماتم تو سخت می گریند ، بپرهیز " 92

بر خلاف مجموعه ی اول شاعر " ماه ، حلقه ی بی انگشت "  نشانه هایی در بیان احساسات   در این دفتر دیده می شود .  تصویری از جهان بیرونیو تصوری از جهان درونی در یک حرکت پیوسته  از شکل شعر به سمت معنای حاصل از آن تردیدهای تندی از خود نشان نمی دهد .

" صدای افتادنم در تو

لب هایم را می لرزاند

دیگر ، باید باور کنم

این قلب من است

که در سینه ی تو می زند " 74

و سعی دارد تا درسیر منطقی و پیوسته  و در گذر از تخیل و احساس ، چرخشی آگاهانه در زبان خود ایجاد کند تا از اصل خود و ازداشته های ذهنی دور نماند . در رسیدن به تمام خواسته ها و آن چه از خود توقع دارد .  

" و در این گلدان بنفش ، این چشم که می میرد

جز معنی بهار      و خاطره ی مهربانی آتش نیست

درست مانند بنفشه هایی که از بدنم بیرن آمده اند . . . " 89

این ویژگی در شعر های این مجموعه با فضای مصور و منسجم در مسیر زبان حرکت و سرعت خود را در آستانه آفرینش و سرایش بیش تر نشان می دهد .

" بگذار بوسه های پهناورم را آواره در حرکت گمنام خیابان کنم . . . " 93

میثم ریاحی می تواند با دریافت مفاهیم انتزاعی ، ذهنی در میان تصاویر عینی در یک ساخت هدفمند  فضای فکری خود را با ابعاد دیگری از عوامل دخیل در شعر پیوند دهد . و با امکانات گسترده ی زبان در جغرافیای هستی ( نوستالژیک ) در طبیعت پدیده ها  افق فکری خود را  با اندکی تغییر در زاویه ی دید از سطح تصویرهای ساده و بصری در برخی شعرها به سمت عمیق ترین لایه های زبان  بکشاند  تا با عبور از پله های تانی تفکر خود را  تلنگری برای تحول  در زبان شعر کند .

( 1 ) وقتی صدا را مرتکب شدم

این مجموعه در" انتشارات نگاه " سال 1393با شمارگان 500 نسخه  در 94 صفحه

با دسته بندی ششگانه به نام های :

( وَ تَنَم کلمه – 5 شعر ، قدیمی های حالای ماه – 9 شعر ، سراب – 4 شعر ،

ما: ماه : هوا – 23 شعر

مثل بادبادک ها در ظلمت میوه و پهلو های معلق تو – 3 شعر

شرح انتهائی شکسته  - 5 شعر )  منتشر شده است .

برداشت ازسایت  مجله ادبی پیاده رو این صفحه 

http://piadero.ir/portal/index.php?do=post&id=1210